Van de ene verbazing..

De patiënten die naar het Holy Cross ziekenhuis komen, moeten alles zelf betalen. Een consult bij de dokter op OPD kost 5000 shilling, zo'n €1,25. Maar ook voor bloedonderzoek, medicatie, opname, verbandmateriaal, een scan, echo of foto moet eerst vooraf betaald worden. Men krijgt daar dan netjes een handgeschreven bonnetje van.
De afgelopen week heb ik weer m'n ogen uitgekeken. Soms weet ik echt niet wat ik hoor of zie. En dan is het ook lastig te bepalen of ik ergens iets van moet zeggen. Ik ben geen arts en sommigen artsen en verpleegkundigen nemen ook weinig aan. Dingen gaan al jaren zo en gaan vaak al jaren 'goed', dus ze zien dan niet de meerwaarde van de verandering. Het is ook meer dan duidelijk dat artsen en verpleegkundigen in hun opleiding niet leren klinisch redeneren, dus er worden vaak geen of verkeerde verbanden gelegd tussen ziektebeelden en klachten.

Hoge bloeddruk
Er komt een oudere patiente op de OPD met rugklachten. Hiervoor zijn al een aantal foto's gemaakt en onderzoeken gedaan. Bij controle van de vitale functies blijkt haar bloeddruk iets te hoog. Voor een oudere patiënt niet per se alarmerend, maar de arts diagnostiseert gelijk een hoge bloeddruk. Hij schrijft haar bloeddrukverlagende medicatie voor, maar in plaats van haar hiervoor naar de apotheek te sturen, haalt hij een doosje uit zijn eigen tas en geeft het aan haar mee. Ze mag over een aantal weken terugkomen, dan wordt opnieuw haar bloeddruk gecontroleerd en als deze dan weer 'genormaliseerd' is, mag ze weer stoppen met de medicatie. Tussendoor zal ze haar bloeddruk moeten laten controleren in een kliniek in de buurt. De arts moet haar wel even uitleggen wat een 'normale' bloeddruk is, zodat ze dat aan de verpleegkundigen daar kan uitleggen, want 'die hebben nog niet zoveel ervaring' volgens de arts... Als de patiënt de kamer verlaten heeft, legt hij uit dat hij de medicatie heeft gegeven omdat deze patiënt al zoveel kosten gemaakt heeft, dat ze deze medicijnen gratis krijgt. Doktoren krijgen samples van de fabrikant zodat ze deze medicatie bij hen gaan kopen, maar zij geven ze af en toe gratis weg aan patiënten die het niet of heel moeilijk kunnen betalen.

Baby's en zwangere vrouwen
Binnen het ziekenhuis zijn er op verschillende dagen verschillende programma's in één ruimte. Zo komen op maandag en donderdag de zwangere vrouwen op controle en lijkt het dus op een verloskundigenpraktijk, op dinsdag en donderdag komen de kinderen voor het vaccinatieprogramma en wordt de ruimte gebruikt als consultatiebureau.
Maandag kijk ik mee met Sarah, zij is ongeveer van mijn leeftijd en kan wat ze doet goed uitleggen in het Engels. Ze leert me iets over het bepalen van de ligging van een foetus in de verschillende trimesters van een zwangerschap. Vandaag maken we gebruik van de bekende houten 'toeter' om de hartjes van de baby's te beluisteren, de doptone is buiten gebruik.. Sarah legt uit dat verloskundige taken hier onderdeel zijn van de verpleegkunde opleiding en dat je niet verder gespecialiseerd hoeft te zijn om deze controles uit te mogen voeren. Er is wel altijd een verloskundige in dienst als zij twijfelt over haar bevindingen.
Op dinsdag is er bij aanvang van de dagdienst eerst een belangrijke teamvergadering. Zo zitten twintig verpleegkundigen opgepropt in de verpleegpost te praten over loyaliteit en respect naar elkaar. De vergadering wordt afgesloten met gebed. Het is ondertussen 9 uur, dus zou je verwachten dat iedereen snel aan het werk gaat. Maar nee, de verloskundige en verpleegkundigen die de vaccinaties geven kunnen hun ruimte nog niet in omdat de doktoren daar een overleg hebben. Ondertussen staan er ongeveer 15 moeders met hun baby's buiten te wachten. En voor Oegandese begrippen is het koud vanmorgen, dus de moeders hebben hun baby's allemaal heel goed ingepakt. We kunnen ze toch niet nog langer laten wachten, dus verplaatsen we uiteindelijk om half 10 een aantal banken en de benodigde spullen naar buiten en beginnen daar met het wegen en inenten van de kindjes. Ook dit gaat weer totaal anders dan bij 'ons', de moeders hebben allemaal zelf een kaart bij zich met de gegevens van hun kind en afspraken erop, als een soort dossier. Elk 'nieuw' kindje krijgt een nummer en wordt -uiteraard- genoteerd in een groot boek. Net als op OPD geldt ook hier: wie het eerst komt, wordt het eerst geholpen. Sommige moeders komen pas maanden later de vaccinaties van hun kinderen halen, om wat voor reden dan ook. Maar er zijn ook moeders die de dag na hun bevalling al in het ziekenhuis zitten om de eerste vaccinaties voor hun kindje te halen.

Outreach
Op woensdag ga ik mee op outreach. Tenminste.. dat is de bedoeling. Volgens de verpleegkundige van OPD vertrekken ze rond 9 uur. Als ik om half 9 het terrein op loop, blijkt er eerst een scholing voor artsen en verpleegkundigen te zijn. Dat is altijd op woensdag. Ach ja, dan sluit ik eerst daar maar aan. Als ik na de scholing aan Eunice vraag hoe laat de outreach vertrekt, zegt zij dat ze niet weet of er vandaag wel een team op outreach gaat. Ik kan wel eerst thee gaan drinken en anders vandaag maar gewoon meehelpen op OPD. Ik zit nog geen 5 minuten of Eunice komt terug: Snel, drink je thee, want ze gaan over 5 minuten weg! Ik had kunnen weten dat dit 5 Oegandese minuten zouden zijn, want het duurt uiteindelijk zeker 15 minuten voordat we vertrekken. Met 9 (!) personen in de ambulance, waaronder een chirurg en een aantal verpleegkundigen, gaan we op weg naar een district vlakbij Kampala. Die ambulance is trouwens heel oud en rammelt aan alle kanten. Mijn Ka'tje in Nederland is er niks bij ;)
We gaan vandaag naar het St. Peter Medical Centre, een kleine kliniek waar maar weinig voorzieningen zijn. We zijn er vandaag voor gratis tetanus-vaccinaties, HIV-testen en besnijdenis. De patiënten komen binnen, de verpleegkundige vullen een formulier in met hun gegevens, de jongetjes krijgen een Tetanus-prik (en zijn allemaal heel verbaasd als ze een mzungu zien als ze binnenkomen :)), hun gegevens worden opgeschreven in een groot boek waarin gegevens worden verzameld voor de overheid en worden daarna besneden. De jongetjes in de wachtkamer zijn bijna allemaal nog jong, ongeveer 5 jaar. Toch valt mij al snel iets geks op. De eerste paar jongetjes die ik vaccineer hebben allemaal op hun formulier staan dat ze 10 of 11 jaar zijn, terwijl ze dat duidelijk nog niet zijn. Mijn collega legt uit dat dat komt doordat de overheid deze testen, vaccinaties en besnijdenissen financieren en zo van de ziekenhuizen in Kampala kunnen 'eisen' dat ze een x aantal besnijdenissen per jaar uitvoeren bij jongens boven de 10 jaar. 'Daar komen we nooit aan', legt mijn collega uit. Dus moet er zowel op het formulier als in het boek komen te staan dat deze jongens minimaal 10 jaar oud zijn. En blijkbaar wordt dat dus ook nooit gecontroleerd.
Ik kijk bij een aantal besnijdenissen mee en dat is interessant om eens te zien, maar ondanks de plaatselijke verdoving lopen er al snel dikke tranen bij de jongetjes over hun wangen. Zo zielig!
Als we op de Oegandese manier weer op tijd terug in het ziekenhuis zijn (lees: 18 uur ipv de geplande 16:45), is het haasten om thuis te komen. Vanavond gaan we namelijk met alle vrijwilligers uit eten, super gezellig!

Batterijen?
Als het even rustig is op de Immunization-unit, loop ik langs de OPD om te kijken of ik daar kan helpen. Het is er behoorlijk druk (voor Oegandese begrippen dan in ieder geval) en er moet nog bij een aantal patiënten controles worden gedaan. Als ik de bloeddrukmeter erbij pak, blijkt die het niet meer goed te doen. De batterijen blijken leeg te zijn. Als ik vraag waar de nieuwe batterijen liggen, kijkt de verpleegkundige me verbaasd aan. Nieuwe batterijen? Misschien dat er straks of morgen iemand andere batterijen heeft, maar voor nu meten we de bloeddruk gewoon niet meer bij de patiënten die binnenkomen.